Một số chú ý khi dịch tài liệu Tiếng Anh sang Tiếng Việt

Dịch thuật là một công việc không hề đơn giản, những người chuyên dịch thuật cần trau dồi và rèn luyện nhiều kỹ năng để có thể chuyển tải một cách chính xác những gì từ nguyên tác. Có nhiều ý kiến cho rằng, dịch thuật và làm nghiên cứu là hai con đường tốt để tìm hiểu và tích lũy kiến thức. Quan điểm cá nhân của mình cũng đồng tình với điều này và muốn nhấn mạnh hơn đến việc dịch tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu. Rõ ràng việc dịch một văn bản tiếng Anh sang Tiếng Việt với nhiều mục đích khác nhau: nếu đối tượng là bản thân người dịch và chỉ nhằm mục đích phục vụ người dịch thì có thể dịch để nắm ý một cách chung chung, nhưng khi đối tượng phục vụ rộng lớn hơn thì khi đó bản dịch càng cần trau chuốt. Dịch tài liệu từ Tiếng Anh sang Tiếng Việt cũng là một trong những kỹ năng ban đầu của việc nghiên cứu, vì vậy mình cũng muốn chia sẻ một số kinh nghiệm từ bản thân.

1. Để dịch tốt cần có am hiểu tương đối về văn phong Tiếng Anh và Tiếng Việt

Hiểu writing style của các người Anh và người Việt là một trong những yêu cầu cần thiết để có thể dịch tốt từ Tiếng anh sang TV, cũng như ngược lại. Điều này đã được một học giả khẳng định “Mỗi ngôn ngữ và mỗi nền văn hóa có một kiểu tổ chức ý tưởng văn phong độc đáo riêng; cho nên khi học một ngôn ngữ cụ thể thì cần phải nắm vững một cách có hệ thống” (Kaplan, 1966, tr.14)[1].

Một số điểm cần lưu ý đối với văn phong của người Anh như sau:

1.1. Dùng các tính từ với nhiều ý nghĩa khác nhau:

Tiếng Anh là một ngôn ngữ mà mỗi từ đều có nhiều ý nghĩa. Phần lớn chúng ta đều quen thuộc với một số loại nghĩa thông dụng, tuy nhiên trong nhiều trường hợp cần nhạy bén trong cách dùng từ Tiếng Việt thay thế cho từ cần dịch hoặc ngược lại: sử dụng đúng từ Tiếng Anh

Ví dụ: tính từ big- to, lớn; nhưng trong một số trường hợp nên dịch khác đi một chút: a big plan: 1 dự định/ kế hoạch đầy tham vọng ; a big match: một trận đấu quan trọng; big words: những từ đao to búa lớn

1.2. Một số phép tu từ Tiếng Anh:

Người Anh cũng hay dùng các phép tu từ trong cách viết:

- Metonymy – Phép hoán dụ:

They all had a loyalty to the Crown
Họ đều có một lòng kiên trung với Nhà vua

Trong ví dụ này the Crow thay thế cho Nhà vua

Hay Bread” ( Bánh mỳ ) dùng thay cho “Food” , Army ( Quân đội ) dùng thay cho “Soldier”
That is how I earn my daily bread
Đó là cách tôi kiếm ăn hàng ngày
They used to be farm – hands
Họ đã từng là những tá điền

- Metaphor- Phép ẩn dụ:

He is a mouse
Anh ta là một người nhút nhát
He is a lion in the battle
Anh ta là một dũng sĩ trong trận chiến
Jane’s a peach
Jane là một cô gái mới lớn

1.3. Phổ biến số lượng và sở hữu cách

Gần như một sự thẻ hiện tư duy và phong cách của họ, so với Tiếng Việt thì tiếng Anh luôn rạch ròi “ cái này là của ai”, hầu hết các từ đều luôn có sở hữu đứng trước nó.

Với số lượng cũng như vậy, rất rõ ràng ở việc “cái này có bao nhiêu, ít hay nhiều”, các từ chỉ số lượng trải dài từ với cách dùng mạo từ “ a, an” đến “ some, many…”

1.4. Cách diễn đạt giàu sức gợi:

Tính từ Tiếng Anh có thể nhận định là rất tinh tế và làm cho việc diễn đạt bản chất của sự việc hay đồ vật đơn giản với việc thêm một vài tính từ ( chỉ tính chất, mức độ…); nhưng chính điều này lại gây khó khăn cho việc dịch ra Tiếng Viết vì ngôn ngữ Việt ít dùng dạng cụm từ emotional như vậy.

1.5. Mệnh đề quan hệ và thể bị động:

Mệnh đề qun hệ được dùng để làm rõ ý của những đối tượng được nhắc đến trước đó và làm cho câu ngắn gọn hơn. Tuy nhiên lối viết của người Việt hiếm khi dùng những mệnh đề quan hệ như vậy và nghe sẽ rất trúc trắc nếu chúng ta cứ dịch.. “ cái mà= which”

Cách nói theo kiểu bị động là quen thuộc với văn phong của người Anh nhưng nhiều khi cũng cần điều chỉnh vì nó không như văn phong người Việt.

Trong những đoạn có văn phong như một số trường hợp kể trên, cần điều chỉnh như cách hành văn Tiếng Việt: nhiều trường hợp bỏ thể bị động ( hạn chế dử dụng các từ “ được, bởi”, chuyển sang chủ động); Với những câu mệnh đề quan hệ, không nên dịch “ cái mà, …”, nhiều trường hợp nên tách thành 2 câu hoặc dùng cách diễn đạt khác; Dịch những đoạn về sở hữu có thể bỏ qua; hạn chế dùng các từ “ đã, những”; thông thường nên đặt trạng như chỉ thời gian, mục đích lên đầu câu.

2. Trau dồi kiến thức về nội dung dịch

Trước khi dịch, nên tìm hiểu kiến thức liên quan tới tài liệu bằng tiếng Việt sau đó liên hệ với bài dịch: đọc qua một số tài liệu về lĩnh vực đó nếu đó là vấn đề chưa có nhiều hiểu biết từ trước, như vậy sẽ không bị “ choáng” và “ mơ hồ” do không hiểu được bản chất của vấn đề. Nhiều lần mình mất cả ngày trời để thẩm thấu những cái ” lần đầu tiên nghe thấy” trước khi bắt tay dịch.

3. Có từ điển thuật ngữ chuyên ngành cho nội dung dịch

Để đảm bảo chính xác, người dịch cần thường xuyên bổ sung vốn thuật ngữ chuyên ngành: nên note lại các từ chuyên ngành và tích lũy vốn thuật ngữ này trong quá trình dịch tài liệu cũng như đọc các tài liệu liên quan và lập một list các terms này. Với mình cái này gần như bảo bối, mỗi ngày những word lists của mình lại nhiều hơn, nó cực kỳ hữu ích, tiện dụng

4. Đảm bảo các từ được dịch ra được công nhận chính thức

Kiểm tra kỹ lại các từ được dịch ra, nhất là trong các trường hợp đó là từ chuyên ngành, tên tổ chức, sự kiện…( những thứ đã được công nhận chính thức tên gọi theo cả Tiếng Anh và Tiếng Việt)

Có rất nhiều trường hợp vì lí do lịch sử hoặc phụ thuộc vào cách sử dụng từ mà những tên gọi này có thể không được chính xác như từ mà bạn dịch ra; hoặc có nhiều từ có nhiều cách dịch và đều được dùng rộng rãi, thì căn cứ vào cách dịch được các cơ quan uy tín sử dụng để lựa chọn.

Không được dịch từ chỉ theo ý kiến chủ quan, sử dụng các cách để kiểm tra độ chính xác của từ ( VD: thông qua tìm trên google).

Trong những trường hợp này, luôn để các từ Tiếng Anh trong ngoặc đơn đi kèm bên cạnh

5. Thay đổi tư duy “ dịch từng từ, từng câu”

- Trước tiên cần nắm được ý của cả đoạn và diễn giải lại, chứ k chỉ dịch đầy đủ ừng từ, từng câu.

- Có thể thay đổi trật tự các câu trong bản dịch để nó phù hợp với mạch suy nghĩ của người Việt

- Nhiều khi phải thêm từ, thay từ, bơt từ cho hợp với văn phong Việt Nam, tuy nhiên cần cân nhắc điều này có ảnh hưởng đến nghĩa gốc của Tiếng Anh k?

- Với những đoạn k rõ ý hoặc chưa chắc chắn nên mở ngoặc tiếng Anh vào

- Luôn chú ý đến bối cảnh, tình huống để sử dụng từ cho phù hợp, có nhiều trường hợp từ nhiều nghĩa, chỉ cần thay đổi một chút đã làm mất tính chất của từ cần dịch.

Theo http://velma278.wordpress.com/