A. Nghe thụ động:
1. ‘Tắm’ ngôn ngữ.
Nghe không cần hiểu: Hãy nghe! Đừng hiểu.
Bạn
chép vào CD một số bài tiếng Anh giao tiếp . Mỗi
bài có thể dài từ 1 đến 5 phút.
Khi
nào bạn ở nhà một mình, thì mở các bài đó ra vừa đủ nghe, và cứ lặp đi lặp lại
mãi ra rả như âm thanh nền suốt ngày. Bạn không cần để ý đến nó. Bạn cứ làm
việc của mình, đánh răng, rửa mặt, học bài làm bài, vào internet… với tiếng lải
nhải của bài tiếng Anh. (thậm chí, trong lúc bạn ngủ cũng có thể để
cho nó nói).
Trường hợp bạn có
CD player, USB player hay iPod, thì đem theo để mở nghe khi mình có thời gian
chết – ví dụ: di chuyển lâu giờ trên xe, đợi ai hay đợi đến phiên mình tại
phòng mạch.
Công
việc ‘tắm ngôn ngữ’ này rất quan trọng, vì cho ta nghe đúng với từng âm của một
ngôn ngữ lạ. Tai của chúng ta bắt rất nhanh một âm quen, nhưng loại trừ những
âm lạ. Ví dụ: Nếu bạn nghe câu: ‘mặt trời mọc cánh khi chim voi truy cập chén
chó’, một câu hoàn toàn vô nghĩa, nhưng bảo bạn lặp lại thì bạn lặp lại được
ngay, vì bạn đã quá quen với các âm ấy. Nhưng khi một người nói một câu bằng
chừng ấy âm (nghĩa là 11 âm/vần), trong ngôn ngữ bạn chưa từng học, và bảo bạn
lặp lại thì bạn không thể nào lặp lại được, và bảo rằng… không nghe được! (Bạn
có điếc đâu! Vấn đề là tai bạn không nhận ra được các âm!) Lối ‘tắm ngôn ngữ’
đó chỉ là vấn đề làm quen đôi tai, và sau một thời gian (lâu đấy chứ không phải
vài ngày) bạn sẽ bắt được các âm của tiếng Anh, và thấy rằng âm ấy
rất dễ nghe, nhưng hoàn toàn khác với âm Việt. Đừng nản lòng vì lâu ngày mình
vẫn không phân biệt âm: hãy nhớ rằng bạn đã tắm ngôn ngữ tiếng Việt ít ra là 9
tháng liên tục ngày đêm trước khi mở miệng nói được tiếng nói đầu tiên và hiểu
được một hai tiếng ngắn của cha mẹ; và sau đó lại tiếp tục ‘tắm ngôn ngữ’ Việt
cho đến 4, 5 năm nữa!
2 – Nghe với hình
ảnh động.
Nếu
có giờ thì xem một số tin tức bằng tiếng Anh (một điều khuyên
tránh: đừng xem chương trình tiếng Anh của các đài Việt Nam, ít ra
là giai đoạn đầu, vì xướng ngôn viên Việt Nam, phần lớn, nói rất gần với âm
Việt Nam (kể cả pronunciation), nên mình dễ quen nghe, và từ đó lỗ tai mình
lại hỏng, về sau lại khó nghe người bản xứ nói tiếng Anh – thế là phải học lại
lần thứ hai!). Các hình ảnh đính kèm làm cho ta ‘hiểu’ được ít nhiều nội dung
bản tin, mà không cần phải ‘dịch’ từng câu của những gì xướng ngôn viên nói.
Bạn sẽ yên tâm hơn, sau khi nghe 15 phút tin tức, tự tóm lược lại, thì mình
thấy rằng mình đã nắm bắt được phần chính yếu của nội dung bản tin. Và đây là
cách thư hai để tắm ngôn ngữ.
B. Nghe chủ động
1. Bản tin special
english:
Thu một bản tin, và
nghe lại rồi chép ra nhiều chừng nào hay chừng nấy… nhớ là đừng tra cứu tự điển
hay tìm hiểu nghĩa vội. Đoán nghĩa trong nội dung câu, và nhớ lại âm thanh của
từ, hay cụm từ đó, sau này tự nó sẽ rõ nghĩa, nếu trở đi trở lại hoài.
(Ngày xưa, trên đài
VOA, sau mỗi chương trình tôi thường nghe một cụm từ tương tự như: statue,
statute hay statu gì đó, mà không biết viết thế nào, tuy vẫn hiểu đại loại là:
hãy đợi đấy để nghe tiếp. Mãi sau này tôi mới biết rằng thuật ngữ rất quen
thuộc ấy là ‘stay tune’, nhưng một thời gian dài, chính tả của chữ ấy đối với
tôi không thành vấn đề!)
2. Chăm chú nghe
lại một số bài mình từng nghe trong giai đoạn ‘tắm ngôn ngữ’
Lấy lại script của
những bài mình từng nghe, đọc lại và nhớ lại trong tưởng tượng lời đọc mà mình
từng nghe nhiều lần.
Sau đó xếp bản
script và nghe lại để hiểu. Lần này: tự nhiên mình sẽ nghe rõ từng tiếng và
hiểu. Trường hợp không hiểu một từ hay cụm từ, thì gắng lặp lại nhiều lần đúng
như mình đã nghe, sau đó lật lại script để so sánh.
3. Một số bài Audio
:
Nghe nhiều lần,
trước khi đọc script. Sau đó, đọc lại script, chủ yếu kiểm tra những từ mình đã
nghe hoặc đoán, hoặc những từ mà mình có thể phát âm lại nhưng không hiểu viết
và nghĩa thế nào. Qua việc này, nhiều khi ta phát hiện rằng một từ mình rất
quen thuộc mà từ xưa đến nay mình cứ in trí là phải nói một cách nào đó, thì
thực ra cần phải nói khác hẳn và phát âm như thế thì mới mong nghe đúng và nói
cho người khác hiểu. Sau đó, xếp bản script và nghe lại một hai lần nữa. (Ví
dụ: hai chữ tomb, bury, khi xưa tôi cứ đinh ninh là sẽ phát âm là ‘tôm-b(ơ),
bơri’ – sau này nghe chữ ‘tum, beri’ tôi chẳng hiểu gì cả – dù cho tôi nghe rõ
ràng là tum, beri -cho đến khi xem script thì mới vỡ lẽ!)
4. Học tiếng Anhgiao tiếp bằng cách hát, và hát theo trong khi nghe.
Chọn
một số bài hát mà mình thích, tìm lyrics của nó rồi vừa nghe vừa nhìn lyrics.
Sau đó học thuộc lòng và hát song song với ca sĩ, và gắng phát âm cũng như giữ
tốc độ và trường độ cho đúng. Khi nào buồn buồn cũng có thể tự hát cho mình
nghe (nếu không có giọng tốt và hát sai giọng một tí cũng không sao, vì chủ yếu
là tập phát âm, tốc độ, trường độ và âm điệu tiếng Anh).
Và nói cho đúng
giọng (qua hát) cũng là một cách giúp mình sau này nhạy tai hơn khi nghe, vì
thường thường ngôn ngữ trong các bài hát khó nghe hơn những câu nói bình thường
rất nhiều.