Với
kinh nghiệm hành nghề dịch thuật tự do trong hơn 10 năm qua, tôi có thể khẳng định
rằng đây đúng là công việc mà tôi hằng mong ước. Tôi yêu thích công việc dịch thuật.
Tuy nhiên, khi mới bắt đầu tìm hiểu theo hướng dịch thuật tự do vào năm 2002,
tôi thậm chí còn chưa hiểu hết về công việc này cũng như về ngành nghề dịch thuật
nói chung, chứ chưa nói đến việc nắm được các yêu cầu để thành công trong nghề
này. Chắc chắn tôi sẽ khuyến khích nên theo nghề dịch thuật tự do,
nhưng bạn cũng phải hiểu rằng không phải ai cũng có thể trở thành một người
dịch thuật tự do giỏi.
Do vậy nếu bạn muốn trở thành một người dịch thuật tự do, hoặc nếu bạn đang làm
nghề này và muốn cải thiện các kỹ năng, tôi sẽ giúp bạn. Tôi giả sử rằng bạn đã
thông thạo hai thứ tiếng, hoặc gần như thông thạo ít nhất một cặp ngôn ngữ.
1. Kỹ năng viết giỏi bằng ngôn
ngữ mẹ đẻ
Muốn
thành công trong nghề dịch thuật tự do, bạn phải là một người viết rất giỏi, nắm
vững ngữ pháp và thể hiện được các giọng văn khác nhau bằng tiếng mẹ đẻ. Nếu
không hoàn toàn thông thạo hai thứ tiếng, bạn chỉ nên dịch xuôi sang tiếng mẹ đẻ.
Những khách hàng bản ngữ thành thạo chuyên môn sẽ đọc các bản dịch của bạn, do
vậy nếu trình độ diễn đạt của bạn không đạt đến mức mà độc giả có thể hiểu được,
bạn sẽ tự làm khó chính mình và gây phiền phức cho khách hàng.
Cách cải thiện kỹ năng viết:
- Nếu bạn
đang sinh sống tại một quốc gia sử dụng ngôn ngữ khác tiếng mẹ đẻ của bạn,
bạn cần phải bỏ thật nhiều thời gian đến các quốc gia nói tiếng mẹ đẻ để
không bị tụt hậu về ngôn ngữ.
- Bạn cần tìm
mua và tham khảo các tài liệu hướng dẫn về ngôn ngữ và lối diễn đạt, và phải
cập nhật chúng thường xuyên.
- Bạn cũng cần
thường xuyên đọc báo chí, xem TV và nghe radio bằng ngôn ngữ đích.
- Tham dự các
khóa dạy cải thiện kỹ năng viết và văn phong.
- Cộng tác với
những người đọc dò lỗi bản dịch để biết những sửa đổi của họ, và cả hai
bên có thể trao đổi học hỏi lẫn nhau.
2. Kỹ
năng đọc và hiểu rõ bằng (các) ngôn ngữ nguồn
Muốn
thành một người dịch thuật tự do giỏi, bạn cần phải thành thạo hay gần thành thạo
(các) ngôn ngữ nguồn để có thể hiểu rõ ràng các văn bản nguồn và nắm chắc những
điều mình đang dịch.
Cách cải thiện kỹ năng đọc và hiểu:
- Mỗi năm bạn
nên bỏ chút thời gian đến thăm một quốc gia sử dụng ngôn ngữ nguồn.
- Đọc, nghe
và xem các tài liệu bằng ngôn ngữ nguồn.
- Tham dự các
khóa giảng dạy ngôn ngữ nguồn.
- Tìm mua và
tham khảo các tài liệu hướng dẫn về ngôn ngữ và lối viết bằng ngôn ngữ nguồn.
3. Am hiểu
nền văn hóa của cả (các) ngôn ngữ đích lẫn (các) ngôn ngữ nguồn
Một người
dịch thuật tự do giỏi rất am hiểu những khác biệt về văn hóa trong một quốc gia
hay giữa các quốc gia sử dụng (các) ngôn ngữ nguồn và (các) ngôn ngữ đích. Những
người dịch thuật đôi khi cũng tư vấn cho khách hàng cả những vấn đề về văn hóa,
chẳng hạn những điều không thỏa đáng hay không thích hợp đối với nền văn hóa
đích. Một bản dịch cho dù có tốt đến mấy chăng nữa nhưng có những điểm sơ xuất
về văn hóa, cũng đều không đáp ứng được các mục tiêu của khách hàng.
Cách cải thiện kỹ năng văn hóa:
- Bỏ nhiều thời
gian để tìm hiểu về văn hóa nguồn và đích.
- Tham dự các
khóa học về truyền thông giữa các nền văn hóa và nghiên cứu tài liệu về
các nền văn hóa khác nhau.
4. Khả
năng chuyên môn hóa về một hay một vài lĩnh vực chủ đề
Nếu nắm
rõ một đề tài, bạn có thể dịch tốt hơn về đề tài đó. Ví dụ, khi dịch tài liệu
cho một công ty, bạn phải hiểu rõ sản phẩm hay dịch vụ mà họ cung cấp cũng như
cách thức làm việc của họ để có thể tránh được các lỗi dịch thuật. Trường hợp tốt
nhất là bạn có thể thảo luận, trao đổi về đề tài trọng tâm với những người soạn
ra tài liệu, như thể bạn là một trong số họ. Bạn cũng có thể chọn một lĩnh vực
chuyên môn nếu bạn đã từng có kinh nghiệm công tác trong lĩnh vực đó. Nếu chưa
có kinh nghiệm, bạn có thể tìm trong số các thành viên gia đình hoặc bạn bè có
chuyên môn về lĩnh vực đó để tìm hiểu. Bạn cũng có thể tham gia các khóa học về
một chủ đề chuyên môn để hiểu thêm về nó, hoặc nhờ một đồng nghiệp chuyên về
lĩnh vực đó giúp bạn làm quen với việc dịch các tài liệu có liên quan đến chủ đề.
Việc chuyên môn hoá cũng sẽ giúp bạn tự tiếp thị bản thân với các khách hàng lớn
mà bạn mong muốn, vì khi đó nhóm khách hàng mục tiêu đã được thu hẹp và bạn có
thể thảo luận trực tiếp với họ. Tôi quen khá nhiều người dịch thuật chỉ chuyên
về ngành hẹp, chẳng hạn như mỹ phẩm hay quản lý rác thải, và họ rất giỏi. Họ có
thể trao đổi trực tiếp với một nhóm khách hàng mục tiêu đặc biệt, và các khách
hàng này xem họ là các chuyên gia giỏi, xứng đáng được trả lương cao.
Cách cải thiện kỹ năng chuyên môn hóa:
- Bạn nên chọn
một lĩnh vực chuyên môn có dính dáng đến ngành học, nghề nghiệp hay kinh
nghiệm có liên quan của bạn.
- Bạn cũng
nên xem xét thời gian cần thiết để tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu về
lĩnh vực chuyên môn của mình để tính mức phí dịch thuật tương xứng.
- Tham khảo
các phương tiện truyền thông khác nhau để cập nhật các tiến bộ và hệ thống
thuật ngữ chuyên ngành mới nhất trong (các) ngôn ngữ nguồn và đích.
5. Thành
thạo máy tính và có kỹ năng gõ phím tốt
Hầu hết
những người làm nghề dịch thuật hiện nay đều làm việc bằng một công cụ hỗ trợ dịch
thuật (CAT), và phải thành thạo về máy tính cũng như các chương trình phần mềm
khác nhau, có khả năng học sử dụng các công cụ mới một cách nhanh chóng, và biết
cách tìm tòi, nghiên cứu cũng như tiếp thị bản thân qua mạng Internet. Muốn trở
thành một người dịch thuật giỏi, bạn cũng cần thành thạo trong việc gõ phím để
có thu nhập tốt. Bạn phải biết cách gõ phím nhanh bằng tất cả các ngón dù bạn
có sử dụng một chương trình chuyển đổi tiếng nói sang văn bản, vì bạn sẽ phải
biên tập các văn bản mà bạn đã tạo ra.
Cách cải thiện kỹ năng máy tính:
- Tham dự một
khóa học về kỹ năng máy tính và kỹ thuật gõ phím.
- Học hỏi từ
các diễn đàn, blog, YouTube,...vv.
- Thuê một
người hỗ trợ IT và máy tính để học.
6. Có
năng khiếu trong việc phục vụ khách hàng (đối với các công việc như liên hệ
khách hàng, giao tiếp với họ và nhận thù lao).
Nếu bạn
chăm sóc khách hàng tốt, họ sẽ trân trọng và sẽ tìm đến bạn để giao thêm việc.
Các kỹ năng tiếp thị cũng rất quan trọng. Bạn không thể thành công nếu không tiếp
thị các dịch vụ của mình.
Cách cải thiện kỹ năng phục vụ khách hàng:
- Bạn nên dự
các lớp huấn luyện ở địa phương hay toàn quốc, và tham gia các khóa đào tạo
trực tuyến về tiếp thị các dịch vụ, phục vụ khách hàng và các kỹ năng nghiệp
vụ khác.
- Hãy luyện tập
thường xuyên.
7. Biết
cách tự tạo động lực cho bản thân, có óc tổ chức và kỷ luật
Bạn cần
chủ động tiếp thị các dịch vụ của mình, đồng thời phải có óc tổ chức cũng như
tinh thần kỷ luật nhằm đáp ứng các thời hạn chót và có thu nhập tốt.
Cách cải thiện kỹ năng tổ chức:
- Tìm đọc các
tài liệu về kỹ năng tổ chức và kỹ năng quản trị thời gian.
- Tổ chức thời
gian và không gian làm việc của bạn một cách hợp lý.
- Bám sát lịch
biểu làm việc hàng ngày và giải thích giờ giấc làm việc của bạn cho gia
đình và bạn bè.
8. Khả
năng theo đuổi việc học tập để đạt được bằng cấp hay chứng chỉ
Bằng cấp
hay chứng chỉ ở đây không nhất thiết phải là bằng cấp về dịch thuật. Một tấm bằng
đại học và/hoặc một trình độ chuyên môn về dịch thuật, chẳng hạn như một chứng
chỉ, là một bằng chứng năng lực rất quan trọng khi bạn tìm kiếm một công việc dịch
thuật.
Cách cải thiện bằng chứng năng lực:
- Tìm cách có
được bằng cấp về dịch thuật hay về lĩnh vực chuyên môn của bạn.
- Tham dự các
khóa đào tạo về dịch thuật hay về lĩnh vực chuyên môn của bạn. Các khóa học
này có thể trực tuyến hoặc tham dự trực tiếp, dài hạn hoặc ngắn hạn.
Vẫn còn
rất nhiều kỹ năng khác rất quan trọng đối với người dịch thuật tự do. Hầu hết
những người làm nghề dịch thuật mà tôi biết, kể cả tôi, đều ham thích học hỏi
và luôn nỗ lực tìm hiểu những điều mới mẻ, và đó cũng là những phẩm chất tốt rất
cần thiết cho người làm nghề dịch thuật. Bạn có ham học hỏi không? Hãy chia sẻ
những suy nghĩ của bạn dưới đây, đặc biệt nếu bạn bổ sung thêm những kỹ năng
quan trọng khác đối với người dịch thuật tự do.
Theo Congtuybk.