Mở
đầu bài thơ “Sang thu”, Hữu Thỉnh viết:
“Bỗng nhận ra hương ổi ..
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”
Câu 1:
Xác định thành phần tình thái trong đoạn thơ trên? Giải nghĩa từ “chùng chình”.
Câu 2:
Nhận xét cách tổ chức, sắp xếp trật tự từ trong nhan đề bài thơ “Sang thu”? Cho biết phương thức biểu đạt
chính của đoạn thơ?
Câu 3:
Câu thơ: “Sương chùng chình qua ngõ” sử
dụng phép tu từ nào? Nêu tác dụng của phép tu từ đó? Chép một câu thơ hoặc một
khổ thơ khác trong một bài thơ đã học trong chương trình Ngữ Văn 9 cũng có cách
sử dụng như vậy? (ghi rõ tên tác giả, tác phẩm).
Câu 4:
Hình ảnh ngõ trong đoạn thơ trên có thể hiểu là cầu nối thời gian giữa hai mùa.
Trong khổ thứ hai của bài “Sang thu” cũng có một hình ảnh mang ý nghĩa tương tự.
Đó là hình ảnh nào? Nêu cảm nhận của em về hình ảnh đó.
Câu 5:
Phân tích khổ thơ trên bằng đoạn văn quy nạp khoảng 12 câu để làm rõ những cảm
nhận tinh tế của tác giả trước biến chuyển của đất trời từ hạ sang thu. Trong
đó có sử dụng câu bị động và câu có thành phần khởi ngữ (gạch chân).
Câu 6:
Dựa vào hiểu biết về tác phẩm, bằng đoạn văn diễn dịch khoảng 12 câu hãy làm rõ
những cảm nhận tinh tế của tác giả về đất trời lúc sang thu. Trong đoạn văn có
sử dụng phép thế để liên kết câu và câu cảm thán.
Gợi ý
Câu 1: Thành phần tình thái, giải nghĩa
từ:
-
Câu chứa thành phần tình thái: “Hình như thu đã về”. Thành phần tình thái là: “Hình
như”
-
“Chùng chình”: cố ý làm chậm lại để kéo dài thời gian
Câu 2: Cách sắp nhan đề bài thơ “Sang
thu”, phương thức biểu đạt khổ thơ đầu:
-
Cách sắp xếp nhan đề: Đặt động từ lên trước danh từ. Nhấn mạnh sự cảm nhận tinh
tế của tác giả về sự chuyển biến của thiên nhiên đất trời trong thời điểm giao
mùa.
-
Phương thức biểu đạt chính khổ đầu: Biểu cảm
Câu 3: Biện pháp tu từ câu thơ: “Sương
chùng chình qua ngõ”:
-
Phép nhân hóa: “sương chùng chình”
-
Tác dụng:
+
Gợi vẻ đẹp làn sương đầu thu...
+
Cảnh vật sang thu thấp thoáng hồn người sang thu bịn rịn, lưu luyến...
+
Tăng giá trị gợi cảm cho câu thơ, gợi khung cảnh làng quê êm đềm, thơ mộng.
-
Chép câu thơ (khổ thơ) bất kì: “Sóng đã
cài then đêm sập cửa”
-
Tên tác giả - tác phẩm: Đoàn thuyền đánh cá, tác giả Huy Cận
Câu 4: Hình ảnh “ngõ” trong đoạn thơ giúp liên tưởng:
-
Hình ảnh đám mây
-
Tác giả đã sử dụng nghệ thuật nhân hóa, cách diễn đạt đầy ấn tượng “Có đám mây mùa hạ/ vắt nửa mình sang thu”.
Chữ “vắt” đã làm lạ hóa và ảo hóa
hình ảnh đám mây.
-
Hình ảnh đám mây còn:
+
Gợi hình ảnh lãng mạn: đám mây như một tấm khăn voan trong, suốt, nhẹ nhàng,
buông lơi giữa bầu trời.
+
Đám mây trở thành nhịp cầu thời gian duyên dáng, yểu điệu nối giữa hai mùa.
+
Gợi được tình người dùng dằng, bịn rịn, nửa như lưu luyến mùa hè đầy nắng, nửa
như rộng mở để đón nhận vẻ tươi mát của thu.
Câu 5: Viết đoạn văn để làm rõ những cảm
nhận tinh tế của tác giả trước biến chuyển của đất trời từ hạ sang thu:
-
Sự biến chuyển của tạo vật với những đặc trưng của thu về đã đánh thức các giác
quan tinh tế của nhà thơ. Bắt đầu bằng hương ổi thơm náo, nức “phả” vào trong “gió
sẽ”, cơn gió đặc trưng của mùa thu đất Bắc.
-
Từ “phả” gợi hương thơm như sánh lại, đậm đà, luồn vào trong gió làm thức dậy cả
không gian vườn ngõ. Ở đây có sự chuyển đổi từ khứu giác sang xúc giác giúp người
đọc cảm nhận hương thơm như sánh lại, luồn vào trong gió. Từ “bỗng” thể hiện sự
bất ngờ, đột ngột có phần ngỡ ngàng, ngạc nhiên của tác giả trước sự thay đổi của
thời tiết, thiên nhiên.
-
Tín hiệu thu về không chỉ là gió, là hương ổi, mà còn là sương “Sương chùng
chình qua ngõ”. “Chùng chình” là cố ý đi chậm lại, giăng mắc nhẹ nơi đường thôn
ngõ xóm. Biện pháp nhân hóa khiến làn sương trở nên có tâm trạng, bâng khuâng,
bịn rịn, ngập ngừng, lưu luyến, làm cho cảnh thêm hữu tình. Cái “ngõ” mà sương
“chùng chình” đi qua vừa có thể là ngõ thực, vừa có thể là cái ngõ thời gian
thông qua giữa hai mùa.
-
Bước chân mùa thu thật mềm mại, thu đến thật nhẹ nhàng khiến cho tác giả bối rối
“Hình như thu đã về”. Tình thái từ “hình như” là mơ hồ, chưa rõ ràng, chưa chắc
chắn, đã miêu tả được tâm trạng ngỡ ngàng của thi sĩ trước sự thoáng đi bất chợt
của mùa thu.
® Tâm hồn thi sĩ đã chuyển biến nhịp nhàng cùng phút giao
mùa, nhà thơ đã mở rộng các giác quan để cảm nhận thu về.
Câu 6: Viết đoạn cảm nhận về thiên
nhiên trong bài thơ:
-
Những cảm nhận của tác giả, về đất trời lúc sang thu thể hiện qua nhiều yếu tố,
bằng nhiều giác quan và sự rung động tinh tế
-
Sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về tín hiệu thu đã về (qua khứu giác, xúc giác
và thị giác, hương ổi, gió se và sương qua ngõ; cảm xúc: bỗng, hình như...) (khổ
1)
-
Cảm nhận tinh tế của nhà thơ về biển chuyển của đất trời (từ vườn, ngõ, sông,
mây, sấm, hàng cây...) (Trải đều các khổ)
-
Đặc sắc nghệ thuật: Sử dụng từ ngữ gợi hình, biện pháp tu từ, nghệ thuật đối...
® Sự quan sát tinh tế, tâm hồn nhạy cảm, tài năng nghệ thuật
thơ của nhà thơ